शिवं पश्यतु चेतनम्
(आशुतोषकृत आत्मबोध शिवतत्त्व स्तोत्रम्)
१
नाहं भक्तः शिवस्यैव, न सेवकः न पूजकः।
शिवः स्वयं ममैवात्मा, सदा शुद्धो निरञ्जनः॥१॥
२
यदा शिवं अहं जानामि, तदा स्वात्मा प्रकाशितः।
यदा स्वं केवलं पश्ये, तदा अहंकारजः भवेत्॥२॥
३
शिवं प्रमाणं नास्त्यत्र, न तुला न प्रमाणकः।
न स्पर्धा नोत्तमा भक्तिः, शिवोऽस्ति सर्वतः समः॥३॥
४
यदहं शिवमज्ञात्वा, तमधिष्ठाय गर्वितः।
ततो मम भ्रान्तिरासीद्, अहं शिवं न पश्यति॥४॥
५
शिवो हि यः स्थितो दग्धे, विषमेऽपि समे दशाम्।
स एकः सर्वतः पूर्णः, न ज्ञेयो न प्रकाशकः॥५॥
६
न मे भक्तिर्न मे सेवा, न मन्त्रः न विधानकम्।
दृष्टिरेषा शिवस्यैव, शिवमेव दृश्यते मयि॥६॥
७
यद् दुर्गते निवार्यं स्यात्, चेतसः प्रतिबन्धकः।
स तरङ्गोऽपि शिव एव, मुनिवाक्यैरनुज्ञतः॥७॥
८
नावगच्छामि किं तत्त्वं, किं कर्म, किं परायणम्।
यदा सर्वत्र शिवो दृष्टः, तदा मोक्षोऽस्ति केवली॥८॥
९
नारायणो न च ब्रह्मा, न शक्रो न च देवताः।
शिवः स्वयम् यत्र तिष्ठेत्, तत्र तत्त्वं समाधिना॥९॥
१०
य एष आत्मसंज्ञोऽपि, यत्र बुद्धिः समाधिना।
तं नमामि पुनः पुण्यं, शिवं सर्वेषु वर्तिनम्॥१०॥
हिन्दी पद्यानुवाद
१
ना मैं भक्त, ना सेवक उनका, ना ही माला फेरता हूँ।
शिव ही बस मुझमें समाए, ये ही सत्य मैं कहता हूँ॥१॥
२
जब शिव को जाना – स्वयं को पाया,
जब खुद को जाना – अहं उपजाया॥२॥
३
शिव की महिमा क्या बतलाऊँ, वो न तुला में आते हैं।
ना उनसे ऊपर कुछ संभव है, ना नीचे कोई पाते हैं॥३॥
४
शिव को जाने बिना ही मैंने, स्वयं को ज्ञानी ठहराया।
और उसी भ्रम की धारा में, शिव से दूर चला आया॥४॥
५
शिव हैं ज्वाला में भी शांत, विष पीकर भी मुस्काते हैं।
सर्वव्यापक, पूर्ण, अचल — वो नाम से परे जाते हैं॥५॥
६
ना पूजा है, ना मंत्र मेरे, ना कोई विधान रहा।
अब हर श्वास में, हर दृष्टि में, शिव ही शिव का भान रहा॥६॥
७
जब कोई पाप रोकने आये, मन में उठती चेतन लहर —
वो भी शिव की ही तो छाया, वही भीतर बैठा हर॥७॥
८
ना मैं कर्म खोजता अब, ना कोई लक्ष्य बनाता हूँ।
जहाँ जहाँ भी शिव दिखते हैं, बस वहीं लीन हो जाता हूँ॥८॥
९
ब्रह्मा, विष्णु, या इंद्र कहो — सबमें शिव समाया है।
जो न जाने, वो भी शिव है — सबमें वही छाया है॥९॥
१०
ना जानो, ना मानो शिव को — बस इतना सा ध्यान रहे।
हर प्राणी, हर कण में शिव हैं — और सब शिव में समाये है ॥१०॥
